Senaryo Nedir, Senarist Kimdir? Senaryo Yazımı Hakkında Okunması Gereken 5 Kitap
Tematik 10 Kitap seçkileri için hazırladığımız dosyalara, Senaryo Yazımı ve Sinema Hakkında 5 Kitap başlıklı yazımızla devam ediyoruz. Bu kısa dosya, sinema ve oyun yazarlığı, senaristlik üzerine.
Senaryo yazarlığı yani senaristlik, sahne gösterim sanatlarının ilk dönemlerinde sözü edilmeyen bir meslekti. Eseri sahneye koyan kişi veya kişilerin doğaçlama dahil, bir disipline bağlı kalınmadan sergilediği kısa gösterimler geliştikçe bir senaryoya ihtiyaç duyuldu. Modern sinemada artık filmin, seyirciye sunulduğu ana kadar çok önemli bir parça haline geldi. Başlangıçta zorunluluk olmayan, esnek çabalar gibi yönetmenin iki dudağı arasında olan her şey modern sinemada modüllere ayrıldı. Kısaca söylemek gerekirse yapımcı, yönetmen, oyuncular, senarist ile değişik alanlardaki danışman ve teknisyenler sinema sanatının vazgeçilmezi oldular. Böylece sinema akademik yönü öne çıkan bir sanat haline geldi.
Sinema akademik anlamda gelişimini sürdürürken, amatör çabalarla film yapımı da devam ediyor. Çok pahalı prodüksiyonlar yanında oyuncusu, senaristi, yönetmeni tek kişi olan başarılı yapıtlar da var. Ancak hobi olmaktan daha çok ekonomik beklentilerle sinema sektörüne adım atacak kişilerin ciddi bir eğitim almaları şart. Bu eğitim için öğrencilerin ilk aklına gelecek bölümler Radyo, Televizyon ve Sinema olmalıdır. Bunun yanında Güzel Sanatlar fakültelerinin diğer bölümleri de pek uzak değildir. Hemen belirtelim ki senarist olmanın tek koşulu üniversite okumak değildir. Tıpkı roman, öykü ya da şiir yazmak için okullu olmak gerekmez. Hatta bazen okullu olmayan yönetmenlerin, senaristlerin çok başarılı olduğu da görülür. Ancak her konuda olduğu gibi teknik bilgi ve donanım yazarın alt yapısını, yazma iştahını, zamanı doğru ve etkili kullanmasını sağlayacaktır.
Sinema ve senaryo konusunda Türkçe bir çok önemli eser bulunmaktadır. Bu kitaplarda genellikle senaryo yazma teknikleri anlatılmaktadır. Çok az kısmında da yaratıcı yazarlık ve kısa öykü yazarlığına yer verilmektedir. İşin özü, bu yazımızda; senarist olmaya karar veren birini tam anlamıyla yetiştirecek bir kitap aramaktan çok, yazma tekniği ve iştahı oluşturacak 5 kitaptan söz edeceğiz.
-
Senaryo Kuramı- Semir Aslanyürek
Senaryo yazmaya yeni başlayanlar kadar senaryo yazmakta olanların da başucu kitabı diyebiliriz. Önemli yönetmenlerimizden biri olan Semir Aslanyürek’in yazdığı kitap, 2014 yılında Agora Kitaplığı Yayınevi tarafından basılmış. 272 sayfa olan kitap, 3 ana bölümden oluşmakta.
1. Bölüm Sinema Dramaturujisi hakkında. Sinema Dramaturujisi ve Edebiyat ilişkisi, kavramlar ve drama konularına değinilmektedir. Bu bölümde romandan kısa öyküye, fıkradan masala tüm türler kavramsal özellikleriyle özetleniyor.
“Çoğu insan dramaturjinin sadece tiyatro ve sinema sanatları ile ilgili bir kavram olduğu kanısındadır. Bazen öyle olur ki, tiyatro veya sinema çevrelerinde bile dramaturjinin diğer sanatları, örneğin resim ve müziği pek ilgilendirmediğini düşünen senaryo ve piyes yazarlarına, hatta yönetmenlere rastlamak mümkündür. Özellikle eleştirmenlerin çok sık kullandıkları “Bu filmin dramaturjisin zayıf yahut “Filmde dramaturji yok” şeklinde cümlelere rastlarız. Ama dramaturjinin ne olduğunu sorduğumuzda doğru dürüst bir yanıt alamayız. Sadece eleştirmenlerin değil, senaryo yazarlarının, yönetmenlerin ve dramaturji hocalarının bile, bu soruya tatmin edici bir yanıt vermekte zorlandıklarını görürüz.”
Senaryo Kuramı kitabının İkinci Bölümünde Film Senaryosunun Kompozisyon Sorunları ele alınmış. Bu bölümde senaryoda düşünce, Konu, Kompozisyon, Suje ve Materyal kavramları 5 alt başlıkta irdelenmiş.
“Senarist, herhangi bir hareketi veya bir diyalogu yazarken ilk aklına gelenle yetinmemelidir. Çünkü ilk akla gelen, senaryolarda sıkça rastladığımız stereotipler veya şablonlardır. Bu yüzden yazılan hareket veya diyalogun cereyan etme olasılıklarının hepsi düşünülmeli ve bu olasılıklardan en olağandışı, daha doğrusu en beklenmedik olanı seçilmelidir. ”
Üçüncü Bölüm ise Film Senaryosunun Biçimsel Sorunları üzerine. Bu bölümde Senaryonun Tarihçesi, Sesli Sinemada İki Yazım Yöntemi, Senaryoda Zaman, Senaryoda Kurgu, Senaryoda Ritim ve Tempo, Senaryoda Diyalog, Senaryo Yazımında Göz Önünde Bulundurulması Gereken Bazı Özellikler anlatılıyor.
2. Senaryo Kitabı – Öktem Başol
Senaryo yazarlığı, senaristliğe yeni başlayanlar için önerebileceğim ikinci kitap, Senaryo Kitabı. Öktem Başol’un bu çok bilinen senaryo kitabı, “Senaryo Kitabı Senaryo Yazım Teknikleri ve Film Örnekleri” adıyla 2010 yılında Pana Film tarafından basılmış. Elimizdeki kitap ise İthaki Yayınları tarafından 2021, “Senaryo Kitabı: Senaryo Yazım Teknikleri ve Film Öyküleri” adıyla basılmış.
Öktem Başol, kitapta senaryo yazımında yol haritası arayan genç senaristler için oldukça geniş bir içerik sunuyor. 752 sayfada neredeyse anlatılmadık hiç bir şey kalmamış. Senaryonun tanımı, tarihçesi, içerik ve biçim olarak senaryo türleri, senaryo yazım teknikleri, karakter yaratma, olay örgüsü, hikaye ve diyalog yazımı konularıyla birlikte film öykülerine yer veriliyor.
“Hangi edebi formda yaz1lmış olursa olsun, bir metnin değeri iki öğeye göre belirlenir: içerik ve biçim. Senaryo, çekilecek bir film için hazırlanan metindir. o halde, metnin biçimi filmi yapanlar, içeriği ise seyredenler içine önem taşır. Senaryo yazmayı öğrenmenin belki de ilk ad1m1, bu iki öğeyi çok iyi kan1ksamış olmaktan geçer. Zira senarist bir film yap1m1nm uzun maceras1n1 ilk başlatan ve projeyi soyuttan somuta dönüştüren kişidir.”
3. Bir Senaryo Yazmak – Michel Chion
Afa Sinema yayınları basımı eser 285 sayfa. Michel Chion tarafından yazılan bu kitabı yukarıdakilerden ayıran özellik, dünya sinemasını temsil eden 4 önemli yapıtın hikayesine (sinopsis) yer verilmesi. Paulina Plajda (1983 yapımı Éric Rohmer filmi), Doktor Mabuse’un Vasiyeti, Efendi Sanşo, Son Macera (Başrolünde Humphrey Bogart’ı izlediğimiz, 1944 yapımı orijinal adı To Have and Have Not olan film, Ernest Hemingway’in romanından uyarlanmış) Kitabın diğer bölümlerinde ise senaryo yazmanın teorik ve pratik yanları hakkında yeterli bilgiler mevcut. Zaten bu özelliğiyle kitap, bir çok üniversitenin sinema bölümü öğrencileri için kaynak olarak önerilmektedir.
Bir Senaryo yazmak, senaryo yazımındaki temel kritik noktaları öğrenmek, yazım, olay örgüsü ve yaratıcılık becerisi kazanmak için değerli bir kitap. Bu kitapla birlikte senaryo öyküsü, diyaloglar ve karakterlerin oluşumu ve Dünya Sinemasının en önemli sinema örnekleri hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
4. Senaryo Tekniği ve Senaryolar – Orhan Kemal
Kuşkusuz ki yazın dünyamızın köşe taşlarından biridir Orhan Kemal. Çok önemli roman ve öykülerinden sonra film senaryolarına katkıları ve sinema ile ilgili yazılarının varlığı bir çok okuru şaşırtmıştır. İlk basımı 2009 yılında yapılan kitabın 2015 yılı basımı Everest Yayınları tarafından yapılmış.
Orhan Kemal denilince elbette ki akla ilk olarak romanlar ve hikayeler gelir. Ancak sinema ve tiyatro çalışmaları da onun yazın hayatında önemli bir yer tutar. İlk olarak “Devlet Kuşu” romanını “İspinozlar” adıyla tiyatro oyununa uyarlamıştır. Orhan Kemal’in, Senaryo Tekniği ve Senaryoculuğumuzla İlgili Notlar’ı 1963’te yayımlanmıştır. Orhan Kemal’in çok sayıda senaryosu bulunmaktadır. Orhan Kemal’in 1950’de yazdığı Murtaza’yı bilmeyen sinemasever bulunmaz.
5. Kısa Film Senaryosu (Sergey Eisenstein)
Son kitabımızı da özellikle Kısa Film senaryosu üzerine yoğunlaşanlar için seçtik.
Dünya sinema tarihinin dâhisi, ustası, piri Sergei Eisenstein, sadece film çekmekle yetinmemiştir. Sovyet Sinemasının geleceği gençleri için önemli çalışmalar yapmıştır. Özellikle 2. dünya Savışının başlangıç yıllarında bunu bir görev olarak kabul etmiştir. “Kısa Film Senaryosu” kitabı Sergei Eisenstein tarafından, Sovyet genç sinemacılarına verdiği derslerdeki notlardan oluşur. Kısa Film Senaryosu kitabını Senaryo yazarlarının mutlaka okuması gereken kitaplar listesine almamızın nedeni, Eisenstein sinemasının ışıltısı yanında aynı zamanda sanatın toplumsal işlevidir.
Kitapta, Eisenstein’ın Nazilerin Sovyetler Birliği’ni işgali sonrasındaki aylarda verdiği iki derste yaptığı konuşmalar yer almakta. Bu konuşma metinlerinde Sergei Eisenstein, somut örneklerden yola çıkarak öğrencileriyle tartışıyor.
96 sayfalık bu ilginç kitap Kısa Film Senaryosu, 2008 yılında Agora Kitaplığı tarafından Türkçeye kazandırıldı.