imgelem KİTAPLAR Sadık Hidayet ve Hayyam’ın Teraneleri

Sadık Hidayet ve Hayyam’ın Teraneleri

Modern İran öykücülüğünün kurucularından Sadık Hidâyet’i, Türkçede Kör Baykuş’la tanıdık.
Türkçeye Behçet Necatigil tarafından çevrilen Kör Baykuş, 1937 yılında yayımlandığında tüm dünyada büyük ilgi görmüş ve şaşkınlıkla karşılanmıştır. Kafka, Zweig, Mauppasant, Çehov, Poe, Rilke ve Dostoyevski okurları Kör Baykuş’ta kendilerine hitap eden edebi tadı buldular.

Sadık Hidayet, İran’ın Kafka’sı olarak gösterilse de o, Modern İran Edebiyatı’nın özgün ve öncü kalemidir. 1903 yılında Tahran’da soylu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiş; umutsuzluklar, acı ve yalnızlıklarla dolu bir hayata 1951 yılında kendi eliyle son vermiştir.  Sadık Hidayet’ten geriye üst düzey on beş eser kalmıştır.

Sadık Hidayet’in bir diğer önemli yapıtı Hayyam’ın Terâneleri’nin Farsça ilk baskısı 1934 yılında Tahran’da yapıldı. Orjinal adı Terânehâ-yi Heyyâm olan eser, Mehmet Kanar tarafından Türkçeye kazandırıldı.

Ömer Hayyam

Sadık Hidayet, Hayyam’ın Teraneleri’nin ‘Giriş’ bölümünde; İnsanlık tarihinin en önemli bilim insanlarından, filozof ve şair Ömer Hayyam’ın şair kişiliğini ve şiirlerini irdeliyor. Hayyam’ın teraneleri ve rubaileri ile ilgili kısa örnekler veriyor. Hayyam’ın şairlik yönünün başka kitaplarda yer alması, gerçek Hayyam’la ilgisi olmayan uydurma belgelerin varlığından söz ediyor. Aynı bölümde Hayyam’ın felsefi dünyası ve şiiri ile ilgisi olmayan rubailer örneklendiriliyor… Hidayet’e göre Hayyam’ın ölümünden sonra rubaileri istismar edilmiş, dinsizlik ve gümrahlık damgası vurulmuş, söz konusu rubailer taklitçileri ve düşmanları tarafından derlenmiştir.

Filozof Hayyam

Sadık Hidayet, Ömer Hayyam’a büyük sevgi ve sempati besleyen bir yazardır. Bu da Hayyam’ı hem felsefi hem de bilim insanı yönüyle çok iyi tahlil  etmesinin zeminini oluşturmuştur.  Kitapta Hayyam’ın kısa ancak yoğun şiirlerinin evrenselliğine, bu eserlerin her daim güncel kalacağına vurgu yapmaktadır. Hayyam şiirinin derinliği ve  duyarlılığı ile şiir tekniğini göstermesi açısından kitapta geçen şu paragraf oldukça önemli:

“Hayyam’ın her düşüncesini tek tek büyük şairlerde ve filozoflarda bulmak mümkündür. Ancak bunların hiçbirini Hayyam ’la mukayese etmek mümkün değildir. Hayyam, üslubunda çok ilerdedir onlardan. Ondaki sağlam yapı onu her şeyden çok Lukretius, Epikür, Goethe, Shakespeare ve Schopenhauer ’le başbaşa giden büyük bir filozof ve şair olarak karşımıza çıkarır. “

Şair Ömer Hayyam

Sadık Hidayet’e göre Ömer Hayyam’ın şiirleri sade bir dille söylenmiş derinliği hiç kaybolmayacak güçte bir etkiye sahiptir. Hayyam, bilgin ve şair kişiliğinin birleşimiyle su gibi akan, ölümsüz rubailer, teraneler yazmıştır. Hidayet’e göre Hayyam’ın şiiri hem biçim hem de içerik olarak Fars Edebiyatını önemli ölçüde etkilemiştir.

Kitabın bu bölümünde Hayyam’dan doğrudan etkilenen büyük şairler ve onların yazdıkları dörtlüklerden de örneklere yer veriliyor. Oldukça akıcı bir üslupla yazılan bu bölümde, ayrıntılı bir Hayyam şiiri değerlendirmesi okuyucuyu bekliyor.

Hayyam’ın Terâneleri

Ömer Hayyam’ın felsefesini ve şiirini,  Sadık Hidayet’in sağlam bilgilere ve üstün tahlillere dayanan titiz çalışmasından okumak büyük bir şans.

Şahbender Korkmaz


Hayyam’ın Terâneleri, Sâdık Hidâyet, Farsça aslından çeviren: Mehmet Kanar, Yapı Kredi Yayınları,
1. baskı: İstanbul, Temmuz 1999 – 8. baskı: İstanbul, Ağustos 2014

Yayınlanma tarihi: 26 Haz 2020, 21:10

Cevap bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir