imgelem KÜLTÜR VE SANAT Edebiyatımızda Araba Sevdası

Edebiyatımızda Araba Sevdası

Edebiyatımızda araba sevdası denince Recaizade’nin Araba Sevdası adlı romanına değinmeden olmaz, diye düşünüyorum.

Araba Sevdası…
Hemen aklımıza Adalet Ağaoğlu’nun ilk yol romanı olarak da anılan Fikrimin İnce Gülü (Everest Yayınları) adlı romanı geliyor. Aslında çağdaş edebiyatımızda araba sevdasını dile getiren en güzel yapıtlardan birisi olduğunu söylersek abartmış sayılmayız. Bir diğer araba sevdası ise Işıl Özgentürk’ün Yokuşu Tırmanır Hayat (Cem Yayınları) adlı kitabındaki öykülerden birisi olduğunu söylemek gerekiyor.

İki Yapıt İki Yazar

Işıl Özgentürk Yokuşu Tırmanır Hayat adlı öykü kitabında olaylı yıllarımızın yazınsal olarak belgelenme işini yapıyor. Öykülerde dönemin siyasal ve sosyal olaylarını kahramanlar üzerinden veriliyor.

Özgentürk’ün öyküsü ve Ağaoğlu’nun romanındaki kahramanlar arasında benzerlikler ve farklılıklar olduğu görülüyor. En belirgin ortak yanları ise içinde bulundukları sınıfsal konumun farkında olmadıklarını söyleyebiliriz.
“Genç kız iyice dalıp gitmişti televizyondaki oniki liralık mutluluğa. Rüzgarda oynaşan kendi kahverengi saçlarıydı… İşte şimdi araba şık bir villanın önünde duruyor. Birlikte giriyorlar içeri… Koşarak bir hizmetçi karşılıyor onları…” (s.21)

Çocukluk; Fetişizm ve Şeyleşme

Televizyondaki toplumsal konulu haberler fazla ilgilerini çekmemekle birlikte araba düşlerine engel olabileceklerinde karşında durduklarını görüyoruz, sınıfsal konumlarına bakmaksızın.

Eşya fetişizmi Işıl Özgentürk’ten çok Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü’nde daha belirgin olduğu görülüyor. Gurbetçi Bayram için altındaki araba bütün insanlardan önemli ve değerlidir. Fikrimin İnce Gülü’ndeki Bayram adlı kahramanın araba sevdasının kodları aslında çocukluğunda yatıyor.

Köyüne Mercedes arabayla gelen politikacılarla çocukluğunda karşılaşıyor, sarı Mercedesin sahibi olmayı kafaya koyması Adalet Ağaoğlu’nun kahramanı Bayram içinden çıkıp geldiği sınıfa küçümseyici gözlerle bakıyor. Özgentürk’ün öyküsündeki kahraman ise az önce televizyonun haberlerde ölüm haberlerini verdiği kendisi gibi toplumun alt kademelerinin her açıdan düzeylerinin yükselmesi için uğraşan insanların öldürülmelerini, yok etmelerini düşünüyor.

Recaizade Mahmut Ekrem, Işıl Özgentürk ve Adalet Ağaoğlu’ndaki araba sevdası eşyanın kişiden öne geçmeye başlaması konusunu dahası şeyleşmeyi gündeme taşıyor. Özellikle Adalet Ağaoğlu’nun kahramanı Bayram ekseninde daha rahatlıkla söyleyebiliriz, şeyleşmeyi.

(Elbette arabada müşteri arayışı içinde olan bir dilberle birlikte okura sunması ise aracın daha da ilgi çekmesini sağlıyor.)

Recaizade Ekrem’in Araba Sevdası’nın izlerini günümüz edebiyatında da sürmek olanaklı. İki yapıt üzerine kurduğumuz yazımız Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü adlı romanı ve Işıl Özgentürk’ün Yokuşu Tırmanır Hayat adlı yapıtındaki Türkü Pencerenin Dışında Kaldı adlı öyküsünde araba sevdasının günümüzdeki durumunu sınıfsal durum üzerine kurguladığı görülüyor her iki yazar da.

Mustafa ASLAN