Bir Şiiri Düz Yazıya Çevirme

Bir şiiri düz yazıya çevirme sadece dizelerin alt alta değil de yan yana yazılması değildir. Örneğin Cahit Sıtkı Tarancı’nın 35 Yaş Şiirini ele alalım. Dizeleri alt alta değil de yan yana yazıp, noktalama işaretlerini uygun şekilde yerleştirelim. Bu durumda şiirin ne anlamı ne de ritmi değişmeyecektir. Çünkü şiirsel söylem, şiirin teknik birtakım özellikleri bozulmayacaktır. Buna karşın bir şiiri düz yazıya çevirme mümkündür. Bunu en iyi şekilde yapmak için şiirin temasından yola çıkarak anlatımcı şekilde düz cümlelerle anlatım gerekir. Bu durumu, Orhan Veli Kanık’ın “Kitabe-i Seng-i Mezar” adlı ünlü şiirinin ilk öbeğiyle açıklamaya çalışalım:
(…)
Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
O kadar müteessir değildi;
Kundurası vurmadığı zamanlarda
Anmazdı ama Allah’ın adını,
Günahkâr da sayılmazdı.
(…)
Orhan Veli’nin şiirsel ritmi çok yüksek şiirinin ilk öbeğini şimdi düz yazı olarak yazmaya çalışalım:
Dünyada nasırdan çektiği kadar, hiç bir şeyden çekmedi. Öyle ki çirkin yaratılmasından bile bu kadar müteessir (üzgün) değildi.
Bu şiir o kadar güçlüdür ki düz yazıya çevrildiğinde bile şiirselliğini tümüyle yitirmiyor. Bununla birlikte bir şiiri düz yazıya çevirme konusuna örnek olması için önce kısa bir şiir yazalım, sonra da düz yazıya çevirelim.

Esmeyen Rüzgar

Durdu dünya yaprak kımıldamıyor
İçimde kahır bile yok
Bunca çileye rağmen
Gözlerim yaşarmıyor
Esmeyen rüzgar teselli mi
İşte kimseye zararım yok
Acılarımla üzmek yok
Artık sevdiklerimi
Bu karamsar bir şiir. Şiirin ana teması umutsuzluk. Üstü kapalı şekilde anlatılmış bir karamsarlık şiiri. Bu şiiri düz yazıya çevirmek elbette kolay. Çünkü şiiri ben bu yazının içeriğini açıklamak için yazdım. Bir nevi sipariş şiiri. İşçiliği az, derinliği tartışmalı şiir. Ancak bir şiirsel söyleyiş yakalamış.

Rüzgar Esmiyor

Dünyada sanki hayat durmuştu. Yaprak kımıldamıyordu. varlığımla yokluğum belli değildi. Kimseye bir zararım da yoktu. Çektiğim bunca üzüntüye, bunca çileye rağmen gözlerimden tek damla yaş süzülmedi.
Peki ama bu bir teselli mi? Tamam kimseye bir zararım yok, acılarımla kimseyi üzmüyorum. Sevdiklerimi üzmeyişim teselli oldu bana.

Bahar Katar