ahtapot
‘Ahtapot’ 12 Mart darbesinin anlatıldığı bir dönem romanı. Yapıtın dönem romanı olma dışında elbette darbenin altında yatan gerçekler, asker-darbe ilişkisi.. başka önemli özellikleri var.
amerikapot
Burhan Günel ‘Ahtapot’ adlı romanında 12 Mart darbesinin Atlantik ötesinden (Amerika) planlandığını ve onun yerli
işbirlikçilerince yapıldığını yazıyor. Romanın adına kaynaklık eden ‘Ahtapot’ ise Amerika’nın ta kendisi açıkça romanda gösteriliyor. Amerika’nın emperyalist ağlarının her aynı sardığını işaret ediyor. Bana göre romanın adı ‘Amerikapot’ olarak da
düşünülebilir.
Memleket hapishanesi
Yazarın zaman zaman vurguladığı gibi memleket bir açık hapishaneye dönüştürülüyor. Aydınlar, yazarlar ve muhalif görülen herkes bir şekilde tutuklanıyor hatta öldürülüyor. Hiçbir hukuki temeli olmayan tutuklamalar, işkenceler hatta cinayetler kitabın can alıcı noktaları arasında bulunuyor.
İnsanların yaşamlarıyla çok kolay oynandığı bir dönem olarak karşımıza çıkıyor, ‘Ahtapot’ta 12 Mart günleri.
“Anlaşılan şarttır ki, 1971 darbesinin ardından bütün yurtseverler, AET’ye de ABD’ye de karşı çıkanlar, bağımsızlıkçı solcular
evlerinden, sokaklardan, okullardan, üniversitelerden, gazetelerden toplanıp karanlık dehlizlere4 tıkıldılar, işkenceye, ölüme aşağılanmaya layık görüldüler.” (s.229)
muhbirlik mekanizması
‘Ahtapot’ adlı romanında Burhan Günel kurulan muhbirlik mekanizmasını da açıklıyor. Burada görülen kişileri en yakınları tarafından izlendiğini belirtiyor. Romanda karşımıza devrimci kimliği altında muhbirlik yapan halıcı birisi çıkıyor: Fevzi Çanlı. Bu kişi ve etrafındaki muhbir ağını yazar dörtlü çete olarak adlandırıyor.
Yazarın gözler önüne serdiği tabloya göre muhbir ağı oldukça yaygın. Toplumun bütün hücrelerine sızmış olduğunu gösteriyor, bunun.
asker ve darbe
‘Ahtapot’un kahramanları arasında 12 Mart’ın zulmüne uğrayan Faruk adlı bir de subay görülüyor. Yazar, Faruk’un bakışıyla 12 Mart darbesini bir askerin gözüyle okura sunuyor. Buradan her askerin de darbe heveslisi, dahası darbeci olmadığı gerçeğinin altını çiziyor. Asker içindeki darbeci kesimin ahtapotla yani Amerika ile ilişki içerisinde olduğunu belirtiyor. Dahası bunlar Amerikan ‘ajan’ıdır. (bkz.s.229)
Yazar, 12 Mart darbesini yapanların Amerikancı olduğunu baştaki kişi üzerinden çizerek gösteriyor.
Günümüze ışık
Burhan Günel ‘Ahtapot’ adlı romanında 12 Mart 1971 darbesini anlatırken bugünümüze de ışık tutuyor. Yaşadığımız günlerdeki cahilleşmenin başlangıç noktası olarak o günleri imliyor.
Dönem romanının bütün zorluklarını yenen yazar, zor bir işin içinden çıkıyor ve asker darbe ilişkisinden muhbirlik ağına, yozlaşmaya, faşizmin ve emperyalizmin nasıl kolkola gezindiğine değine uzanan birçok sorunu tartışmaya açıyor.
‘Ahtapot’ cesur, cesur olduğu kadar da yazınsal açıdan, Burhan Günel gibi yetkin bir yazarın kaleminden çıkmış bir roman.
Mustafa ASLAN
—————————————————————————————————————
Burhan Günel, Ahtapot (roman) abm
Yayınları, İstanbul-2011