Türk Edebiyatının önemli kalemlerinden biri olan Reşat Nuri Güntekin, yazdığı romanlarla 20.yy Türk edebiyatına damgasını vurmuştur. Büyük yazar sadece romanları ile değil hikaye, tiyatro, gezi ve eleştiri yazıları ile de edebiyatımızda çok önemli bir yere sahiptir.
Reşat Nuri Güntekin, 1889 yılında İstanbul Üsküdar’da doğmuştur. Babasının askeri hekim olması nedeniyle, yaşamı boyunca bir çok ili gezmiştir. Çanakkale’de başlayan öğretim hayatını İzmir’deki Frerler okulunda devaö ettirmiştir. Lise tahsilini İstanbul’da Saint Joseph Lisesi’nde tamamlamıştır. Yükseköğrenimini ise Darülfünun Edebiyat Şubesi’nde 1912’de tamamlamıştır.
Mezuniyet sonrasında Bursa Sultanisi, İstanbul Beşiktaş İttihat Terakki Mektebi, Fatih Vakf-ı Kebir Mektebi, Akşemseddin Mektebi, Feneryolu Murad-ı Hâmis Mektebi, Osman Gazi Paşa Mektebi, Vefa Sultanisi, İstanbul Erkek Lisesi, Çamlıca Kız Lisesi, Kabataş Erkek Lisesi, Galatasaray Lisesi ve Erenköy Kız Lisesi’nde Fransızca ve Türkçe öğretmeni olarak çalıştı.
Yazmaya öğretmenliği sırasında, Halit Ziya’nın eserlerinden esinlenerek ve daha çok Birinci dünya Savaşı sonrasında başladı. Çalıkuşu bu dönemde 1922’de, Dudaktan Kalbe ise 1925’te yayımlanmıştır.
1927’de maarif müfettişi oldu Aynı zamanda Dil Heyeti’yle beraber çeşitli çalışmalarda bulundu. Müfettişlik görevinden dolayı Anadolu’yu bir uçtan bir uca dolaşma şansı yakaladı. Bu dönemde ülke insanını tanıma ve sorunlarını daha iyi görme fırsatı oldu. 1939’da ise Çanakkale milletvekili olarak meclise girdi. 1950’de Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Türkiye temsilciliği ve öğrenci müfettişliği görevleriyle Paris’e gitti. Paris kültür ataşeliği yaptı. 1954’te emekli oldu.
Reşat Nuri Güntekin, 7 Aralık 1956 tarihinde akciğer kanseri tedavisi için bulunduğu Londra’da hastalığa yenik düşerek vefat etti. 13 Aralık 1956 tarihinde de İstanbul’daki Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
Yazarın Levent’te oturduğu sokağa “Çalıkuşu” adı verilmiştir. Yine yazarın ismi Kadıköy ve İzmir’deki bir okula yaşatılmaktadır. Fatih’te bir tiyatro sahnesine Reşat Nuri Güntekin ismi verilmiştir.
Reşat Nuri Güntekin’in Eserlerinin Özellikleri
- Reşat Nuri Güntekin, yalın ve canlı bir dille yazdığı eserlerinde Türkçeyi başarıyla kullanmıştır.
Çalıkuşu adlı romanında, İstanbullu idealist bir genç kız olan Feride’nin, öğretmen olarak gittiği Anadolu’ da yaşadıklarını anlatmıştır. Çalıkuşu en çok sevilen eserlerinden biridir. - Yanlış Batılılaşma, batıl inançlar, günlük yaşam, kuşaklar arası anlaşmazlıklar eserlerinde işlediği önemli konulardır. Bozulan insani değerler ve ahlak yapısı üzerinde ısrarla durur.
- Eserlerindeki kahramanlar genellikle tek boyutludur. Sayısız insan tipinin olduğu eserlerinde çoğunlukla erkek kahramanlara yer verir. Kahramanların dış görünümünden ziyade psikolojik özelliklerini ön plana çıkarır. Olayın kahramanlarını çevreyle birlikte vermiştir.
- Reşat Nuri, eserlerinde oldukça başarılı psikolojik tahliller yapar. Eleştirilerinde ise son derece acımasızdır.
- Eserlerinde mizah öğesi ve ince espriler ön plana çıkar. Mizah ve magazin yazılarını “Ağustosböceği” ve “Yıldızböceği” gibi isimlerle yayımlamıştır.
- Anadolu Notları adlı eseri gezi türünün en önemli eserlerindendir. Reşat Nuri bu eserinde görevi yaptığı sırasındaki gözlemlerini anlatmıştır.
Genel olarak:
- Realist ve Natüralist Eğilim: Reşat Nuri Güntekin, eserlerinde genellikle gerçekçi ve natüralist bir yaklaşımı benimsemiştir. Toplumun çeşitli kesimlerini ve yaşantılarını yansıtarak, olayları doğal bir şekilde aktarmıştır.
- Anlatım Tarzı: Güntekin, akıcı ve sade bir dil kullanmıştır. Okuyucuya kolayca ulaşan bir üslupla eserlerini yazmıştır. Hikayelerini ve romanlarını insan ilişkileri ve psikolojik derinlikler üzerine kurmuştur.
- Toplumsal Temalar: Reşat Nuri Güntekin’in eserlerinde sıkça toplumsal temalar işlenir. Sosyal sorunlar, ahlaki değerler, toplumun değişen yapısı gibi konular, eserlerinin önemli unsurlarını oluşturur.
- İçsel Çatışmalar: Karakterlerin içsel çatışmaları ve duygusal zenginlikleri, Güntekin’in eserlerinde sıkça görülür. Kişiler arasındaki ilişkilerin karmaşıklığı ve insan psikolojisinin derinlemesine incelenmesi, eserlerinde dikkat çeken özelliklerden biridir.
- Köy ve Şehir Yaşamı: Güntekin’in eserlerinde sıkça köy ve şehir yaşamı arasındaki farklar ve çatışmalar ele alınır. Bu temalar, eserlerinin önemli bir parçasını oluşturur.
- Eğitim ve Aydınlanma: Güntekin, eğitim ve aydınlanma konularını önemsemiş ve eserlerinde bu temaları işlemiştir. Karakterler arasında eğitimli ve eğitimsiz kişiler arasındaki çatışmalar sıkça karşımıza çıkar.
- Kadın Karakterler: Güntekin’in eserlerinde kadın karakterlere genellikle önemli roller verilir. Kadınların toplum içindeki yerleri, kısıtlamaları ve özgürlük arayışları sıkça ele alınır.
- Milli ve Kültürel Temalar: Türk kültürüne ve milli değerlere vurgu yapar. Türk halkının yaşam biçimini, geleneklerini ve kültürel öğelerini eserlerine yansıtır.
Reşat Nuri Güntekin’in Bütün Eserleri
Roman
- Çalıkuşu (1922)
- Gizli El (1924)
- Damga (1924)
- Dudaktan Kalbe (1925)
- Akşam Güneşi (1926)
- Bir Kadın Düşmanı (1927)
- Yeşil Gece (1928)
- Acımak (1928)
- Yaprak Dökümü (1930)
- Kızılcık Dalları (1932)
- Gökyüzü (1935)
- Eski Hastalık (1938)
- Ateş Gecesi (1942)
- Değirmen (1944)
- Miskinler Tekkesi (1946)
- Harabelerin Çiçeği (1953)
- Kavak Yelleri (ölümünden sonra 1961)
- Son Sığınak (ölümünden sonra 1961)
- Kan Davası (ölümünden sonra 1962)
Hikaye
- Eski Ahbap (1919)
- Tanrı Misafiri (1927)
- Sönmüş Yıldızlar (1928)
- Leyla ile Mecnun (1928)
- Olağan İşler (1930) …
Tiyatro
- Balıkesir Muhasebecisi (1953)
- Tanrıdağı Ziyafeti (1955)
Gezi
- Anadolu Notları (ilk cildi 1936; ikinci cildi 1966)
Sinema ve Televizyonda Reşat Nuri Güntekin
Reşat Nuri’nin eserlerinin tamamının ya sinema filmi ya da Televizyon Dizisi olarak çekildiğini söylersek yanlış yapmayız. Bazı yapıtları hem sinema filmi hem de TV dizisi olarak çekilmiştir. Özellikle Yaprak Dökümü ve Çalıkuşu hem sinema hem de dizi dünyasında büyük yankı uyandırmıştır.
Kaynak Linkler:
https://www.imgelem.com.tr/resat-nuri-guntekin-1889-1956/
https://www.imgelem.com.tr/edebiyat-hakkinda-kisa-bilgiler/
Reşat Nuri Güntekin – Vikipedi (wikipedia.org)