1940 sonrası Türk resimlerinde Doğu-Batı çatışması içindeki tartışmalar sonucu, Doğu Batı sentezi bir Türk resmi oluşturma tartışmaları soyut resme ilgi duyulmasına neden olmuştur. Bu yönelişin nedenlerden birisi de kuskusuz İslam sanatlarının soyutlayıcı etkisine duyulan ilgidir. Batılı sanatçılar alışılagelmiş akademi geleneğinden kurtulmak isterken yeni yaratımlarda gerek İslam, gerekse doğu sanat dünyasının sanatlarından ilham almıslar, bu biçimciliğin yeni yaratımlarının esin kaynağı olmuştur. Geleneksel anlayısı soyut yorumlara ulastırma çabaları 1960’lardan itibaren sonuçlarını vermeye baslar. Devrim Erbil’in çizgi dokuları, peyzajları geleneksel sanatların esinleri olusturur. Bu bağlamda hat sanatına olan eğilimler de soyut yorumlar olarak resimlenmeye baslar.
Abidin Elderoğlu’da 1960 yıllarında temeli hat sanatına dayalı ve siyah-beyaz karsıtlarla düzenlenen kompozisyonlardan olusan soyut lekesel bir anlatıma yönelir İslam hat sanatının Türk resminde biçimsel olarak kullanımı ilk bakısta, konuya bağımlı olarak kullanımı ve soyutlayıcı eğilimler temelinde kullanımı olarak 2 kategoride sınıflandırılabilir. Bizi ilgilendiren ikincisidir. Ergin İnan öncelik dönemlerinden itibaren sürdürdüğü arayışlarının sonucunda eski gravür ustalarının ve “Fatih Albümü” sanatçılarının ilk esin kaynağı olduğunu düşünebileceğimiz anonim insan figürleri, böcekler ve küçük hayvanlar, gözler, eski yazı kolâjları, Almanca mektup sözcükleri ile kat kat uygulanan Orta Çağ’dan günümüze geliştirilmiş tüm resim tekniklerinin bir arada kullandıkları özgün bir sentez geliştirmiştir.
Resimde plastik unsurlar mutlaka bir amaca göre düzenlenir. Bu plastik unsurlar, İslam hat yazısında genel bir yaklaşımla form çizgi ve bunların istif edildiği yer, mekan iken, özel bir bakış açısıyla da nokta, çizgi, leke ve renk olduğu belirtilmiştir. Bu unsurlar hat sanatında bir ahenk, uyum, armoni ve birlik içinde kullanılırlar. Bir hattatın istifini oluştururken harfleri uğrattığı bütün deformasyon ve stilizasyonunun amacında birlik vardır. Bu durumda doğal olarak sanat eleştirmenlerinin hat sanatını da güzel sanatlar kategorisinde görmelerine neden olmuştur.
İslam yazısındaki soyut ifade gücü çağdaş resim sanatı kadar güçlüdür. 20. y.y.’da, İslam hat sanatı sağlam geometrisi, plastik unsurların maksatlı kullanılışıyla da daha anlamlı görülmektedir. Ayrıca İslam hat sanatının Batılı resim sanatına yaklaştığı en önemli nokta iste bu plastik unsurlar ve bu unsurların kullanılışındaki zengin biçim klavyesidir. Modern Türk ve Batılı ressamların eserlerindeki İslam hat sanatının etkileri olarak ele aldığımız araştırmamızda görülüyor ki, çağdaş plastik değerlere İslam hat sanatı çoktan ulaşmıştır. Atalarımızın geçmişte hüsn-ü hat dedikleri, İslam hat sanatı denilen yazıdaki estetik görünüm, Avrupa’nın bugün resim anlayışıyla varmak istediği seviyenin kendisi olduğunun bilimsel çevrelerce de rahatça kabul edildiğidir. Batılı sanatçıların gözünden kaçmayacak kadar mükemmelliğe sahip olan hat sanatımıza biraz geçte olsa Türk sanatçılarımızın da farkına varmaları ve gelenekseli resimlerine taşımışlardır.
Nazlı Şahin