Büyük kentler öteden beri şairlerin yazarların dikkatini çektiği gibi bir odada ömür sürenler yok değil.
Yaşar Kemal ve Orhan Kemal Adana’nın bereketli topraklarından İstanbul’un bereketli edebiyat ortamına ayak bastıklarında nelerle karşılaşabileceklerini tam olarak nelerle karşılaşabileceklerini bildiklerini sanmıyorum. Arif Çiçek’in Yaşar Kemal’le ilgili anılarının yer aldığı kitabı (Yaşar Kemal’li Anılar), bu konudaki yazdıklarımızdan daha fazla bilgi veriyor.
İstanbul’a gelip büyük kente yerleşen Yaşar Kemal büyük kentle ilgili bir tek roman yazıyor, Al Gözüm Seyreyle Salih. Küçükçekmece kıyılarındaki insanlarının yaşamından çok Çukurova insanının yaşamını başta İnce Memed nehir romanı olmak üzere Dağın Öte Yüzü üçlüsünde ve diğerlerinde anlatıyor.
Orhan Kemal İstanbul’a geldi ne oldu? Geçim zorluğundan dolayı büyük kent boğazını sıktıkça sıktı. Yapıtlarına büyük kent bir canavar olarak daha da ötesi kapitalizmin simgesi olarak gördü.
Çukurova ile birlikte İstanbul yapıtlarının başlıca uzamı oldu., Orhan Kemal’in. Anadolu’dan gelip İstanbul’da tutunmaya çalışan insanların anlatıldığı Haydarpaşa görüntülüleriyle gözümüzün önünde canlanan Gurbet Kuşları’nı anmadan geçmemek gerekiyor. Hanımın Çiftliği, Vukuat Var, Kaçak, Bereketli Topraklar Üzerinde … yapıtlarında uzam Çukurova olsa da kent ve kentli üzerine saptamaları görebiliyoruz.
Orhan Kemal – Fikret Otyam mektuplaşmalarına yansıyan büyük kentteki geçim çilesine Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları adlıyla kitaplaştırdığını biliyoruz.
AHMET SAY VE FAZIL
Ünlü müzik insanlarımızdan Ahmet Say ve oğlu Fazıl’ın Ankara’da koşuşturmaları ise bir başka olduğunu Ağaçlar Çiçekteydi adlı yapıtında okuyoruz. Zira büyük kent denince Orhan Kemal ve Yaşar Kemal örneğinden başka baba ve oğul Say’ın serüveni ise zahmetli odlunu okuyoruz. İnsanoğlu İnsanlar’da da iziyle karşılaştığımız baba oğul Say’ın büyük kentte var olma, imzasını sadece bu kentte değil ülkeye giderek dünyaya notalarla atma konusunu zevkle okuyoruz.
RİMBAUD, JİM MORRİSON VE…
Rimbaud taşralıdır. Paris aşkıyla yanıp tutuştuğunu Ben bir Başkasıdır, Arthur Rimbaud adlı yapıtında Yves Bonnefoy söz ediyor. “ Bunda saflığının da büyük payı vardır, çünkü Paris’tedir işte, bu sözlerin ne büyük yanlış anlamlara yol açabileceği unutulmamalı. Rimbaud’nun düşlediği Paris, Baudelair’in ve Komünün Parisi’dir.”(s.67)
Paris’te geçirdiği günleri Baudelaire’in tam dediği gibi Paris Sıkıntısı‘dır.
Nazlı Eray da Aşk Yeniden İcat Edilmeli adlı fantastik romanına Arthur Rimbaud ve Jim Morrison’u konuk ediyor. İkisini de ete kemiğe büründürüp yapıtında Ankara’da Bodrumda… dolaştırıyor. Romanda daha kimlerle karşılaşacağımızı konudan uzaklaşmamak buraya almıyorum.
Amerika’dan Paris’e düşen Jim Morrison’un yaşamı ise Nazlı Eray romanında fantastik kurgu roman ölçülerini de göz önüne alarak söylersek, öyle pek de süklüm püklüm değil.
Büyük kentler sanatçılar için hep çekici gelmiştir, bütün zorluklarına karşın.
Mustafa ASLAN
Kaynaklar:
İnce Memed-1-2-3-4, Yaşar Kemal, Y KY, İstanbul
Yer Demir Gök Bakır, Yaşar Kemal, YKY, İstanbul
Ölmez Otu, Yaşar Kemal, YKY, İstanbul
Ortadirek, Yaşar Kemal, YKY, İstanbul
Al Gözüm Seyreyle Salih, Yaşar Kemal, YKY, İstanbul
Gurbet Kuşları, Orhan Kemal, Evrensel Yayınları, İstanbul
Bereketli Topraklar Üzerinde, Orhan Kemal, Evrensel Yayınları, İstanbul
Hanımın Çiftliği, Orhan Kemal, Evrensel Yayınları, İstanbul
Vukuat Var, Orhan Kemal, Everest Yayınları, İstanbul
Kaçak, Orhan Kemal, Everest Yayınları, İstanbul
Aşk Yeniden İcat Edilmeli, Nazlı Eray, Everest Yayınları, İstanbul
Yaşar Kemal’li Anılar, Arif Çiçek, Can Yayınları, İstanbul
İnsanoğlu İnsanlar, Ahmet Say, Evrensel Yayınları, İstanbul
Ben bir Başkasıdır- Arthur Rimbaud ,Yves Bonnefoy, Çeviri:Ömer Aygün, Alfa Yayınları, İstanbul
Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları, Fikret Otyam, Aksoy Yayıncılık, İstanbul